Γεωοικονομική και Τεχνολογική Ανατροπή

 Βιώνουμε την τελευταία καταιγίδα πριν τη Νέα Ισορροπία; Η Γεωοικονομική και Τεχνολογική Ανατροπή στον 21ο Αιώνα

                     (από την παραγωγή/Production στην Κατανάλωση/Consumption)

                Γράφει ο Δημήτρης Σκουτέρης

Ζούμε σε μια εποχή βαθιάς και ταυτόχρονα ασαφούς μετάβασης. Οι  κάθε είδους κύκλοι της σε αποδρομή σημερινής παγκόσμιας κοινωνίας συγκρούονται με τους νέους τεχνολογικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς, δημιουργώντας έναν εκρηκτικό συνδυασμό πίεσης, μεταμόρφωσης και αστάθειας. Σύμφωνα με κάποιες προσεγγίσεις, η ιστορία που βιώνουμε σήμερα δεν είναι η αρχή μιας καταιγίδας, αλλά η τελευταία πριν από τη νέα «ηρεμία». Όμως αυτή η ηρεμία, όταν έρθει, δεν θα θυμίζει τίποτα από το παρελθόν.

Η αμερικανική υπερδύναμη, επαναπροσδιορίζει τη στρατηγική της: απομπλέκεται από μακροχρόνιες στρατιωτικές δεσμεύσεις, περιορίζει την οικονομική της έκθεση και επανεξετάζει τις εμπορικές σχέσεις, ιδίως με την Κίνα. Αυτός ο στρατηγικός ανασχεδιασμός συνδέεται άρρηκτα με τη νέα πραγματικότητα της τεχνολογικής επανάστασης: την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής, της κβαντικής επιστήμης και της βιοτεχνολογίας. Οι τεχνολογίες αυτές δεν αλλάζουν απλώς τον τρόπο που παράγουμε, καταναλώνουμε ή επικοινωνούμε· αλλάζουν τις ίδιες τις σχέσεις ισχύος και τα θεμέλια της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομίας.

Τεχνολογία και Γεωοικονομία: Νέοι Παίκτες, Νέες Ανισότητες

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και η ρομποτική μετασχηματίζουν τα παραγωγικά συστήματα με ρυθμούς που θυμίζουν τη βιομηχανική επανάσταση – αλλά σε πολύ συντομότερο χρονικό διάστημα. Η ικανότητα μιας χώρας να ενσωματώσει την AI στις υποδομές της –στη βιομηχανία, τις υπηρεσίες, την άμυνα– μετατρέπεται σε παράγοντα γεωοικονομικής ισχύος. Όσες χώρες δεν μπορούν να συμβαδίσουν με την τεχνολογική ταχύτητα, κινδυνεύουν να παγιδευτούν σε έναν νέο τύπο εξάρτησης: όχι πλέον από πρώτες ύλες, αλλά από τεχνολογίες που ελέγχουν τα δεδομένα, τους αλγόριθμους και την υπολογιστική ισχύ.

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η χρήση AI και ρομποτικής στη συντήρηση -κυρίως βιομηχανικού εξοπλισμού- μπορεί να μειώσει τις απρόβλεπτες διακοπές λειτουργίας, οι οποίες κοστίζουν στις κορυφαίες παγκόσμιες εταιρείες έως και 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Παράλληλα, η Κίνα επενδύει σημαντικά σε ανθρωποειδή ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη για να αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως οι εμπορικές εντάσεις αλλά και την μείωση του παραγωγικού πληθυσμού της.

Η κβαντική τεχνολογία, παρά την ακόμα πρώιμη εφαρμογή της, υπόσχεται να ανατρέψει πλήρως τα μοντέλα Κυβερνοασφάλειας, κρυπτογράφησης, ακόμα και επιστημονικής έρευνας. Οι χώρες που επενδύουν σοβαρά σε αυτόν τον τομέα (ΗΠΑ, Κίνα, Ισραήλ, Ε.Ε.) αποκτούν ένα στρατηγικό πλεονέκτημα που δύσκολα θα καλυφθεί από τους υπόλοιπους. Η κβαντική υπολογιστική αναμένεται να προσθέσει πάνω από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια στην παγκόσμια οικονομία μεταξύ 2025 και 2035, με εφαρμογές σε τομείς όπως η φαρμακευτική, η χημεία και η ασφάλεια. Η ανάπτυξη κβαντικών υπολογιστών και η δημιουργία σχετικού λογισμικού αποτελούν βασικούς πυλώνες αυτής της εξέλιξης.

Η βιοτεχνολογία - με την πανδημία COVID-19 να λειτουργεί ως καταλύτης- αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο σε ζητήματα ασφάλειας, δημόσιας υγείας, γεωοικονομίας. Η βιοτεχνολογία, με εκτιμώμενη αξία συναλλαγών 1,68 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2024, προβλέπεται να φτάσει τα 3,54 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το 2033, με ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 9,18%. Αυτή η ανάπτυξη οφείλεται στην αυξανόμενη ζήτηση για θεραπείες σπάνιων ασθενειών και στην πρόοδο σε τομείς όπως η γενετική μηχανική και η συνθετική βιολογία Ο έλεγχος της παραγωγής εμβολίων, γονιδιακών θεραπειών ή βιοτεχνολογικών προϊόντων έχει μετατραπεί σε εργαλείο ήπιου, αλλά καθοριστικού, γεωπολιτικού εκβιασμού.

Ο κόσμος διασπάται ξανά: αυτή τη φορά όχι απλώς σε

Βορρά και Νότο, αλλά σε χώρες που «παράγουν»

τεχνολογίες και σε χώρες που τις «καταναλώνουν». 

         Ιδού η νέα κυρίαρχη ΑΝΤΙΘΕΣΗ

 

Οικονομία, Πολιτική και Πολιτισμός: Ποιος Ορίζει τους Κανόνες;

Η τεχνολογική υπεροχή οδηγεί, αναπόφευκτα, σε άνιση ανταλλαγή. Οι χώρες που εξάγουν τεχνολογίες επιβάλλουν και τους όρους χρήσης τους, τους κανονισμούς, ακόμα και τα ηθικά ή πολιτιστικά πλαίσια εντός των οποίων επιτρέπεται η χρήση τους. Αυτό το είδος "ψηφιακού ιμπεριαλισμού" δεν είναι απλώς οικονομικό· είναι πολιτισμικό, πολιτικό και θεσμικό.

Η άνιση πρόσβαση στην τεχνολογική γνώση εντείνει τις παγκόσμιες ανισότητες. Ταυτόχρονα, δημιουργεί πολιτικές εντάσεις στο εσωτερικό των κρατών, καθώς ευρείες κοινωνικές ομάδες περιθωριοποιούνται από τη νέα ψηφιακή οικονομία, είτε λόγω έλλειψης δεξιοτήτων είτε λόγω μετατόπισης των κέντρων εργασίας. Οι «πολιτισμικοί πόλεμοι» στις ΗΠΑ και την Ευρώπη συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με αυτές τις βαθύτερες τεχνολογικές και οικονομικές μεταβολές.

Η παγκόσμια οικονομία, που επί δεκαετίες στηρίχτηκε στο εμπόριο χαμηλού κόστους και στην ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων, εισέρχεται σε φάση ανασυγκρότησης. Η επαναβιομηχάνιση, η περιφερειοποίηση της παραγωγής (π.χ. reshoring), αλλά και η γεωοικονομική στρατηγική των δασμών είναι ενδείξεις μιας τάσης αποσύνδεσης από την παγκοσμιοποίηση όπως τη γνωρίσαμε. Ο ελεύθερος εμπορικός φιλελευθερισμός υποχωρεί απέναντι στον τεχνοκρατικό οικονομικό εθνικισμό.

Η Μετάβαση σε Μια Νέα Παγκόσμια Τάξη

Η τεχνολογική μετάβαση και η γεωοικονομική αναδιανομή ισχύος συντελούνται ταυτόχρονα, οδηγώντας σε κρίσεις κατανόησης, στρατηγικής και θεσμών. Τα παλιά μοντέλα συνεργασίας –πολυμερής διπλωματία, διεθνείς οργανισμοί, παγκόσμιο εμπόριο– φθίνουν, όχι επειδή δεν είναι αναγκαία, αλλά επειδή δεν ανταποκρίνονται στη νέα πολυπλοκότητα.

Η νέα παγκόσμια τάξη που διαμορφώνεται δεν είναι ακόμη σταθερή. Κυριαρχείται από αντιφατικές δυνάμεις: απομόνωση και διασύνδεση, εθνικισμός και αλληλεξάρτηση, καινοτομία και φόβος. Αυτή η ασάφεια είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα των μεταβατικών περιόδων. Η ιστορία δείχνει ότι τέτοιες περίοδοι τελειώνουν είτε με σύγκρουση είτε με ανασυγκρότηση. Το ζητούμενο σήμερα δεν είναι απλώς η τεχνολογική υπεροχή, αλλά η ικανότητα να διαμορφωθούν νέοι θεσμοί και νέες πολιτικές κουλτούρες που να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις του 21ου αιώνα.

Από την Ανισότητα στην Ευθύνη

Η πρόκληση για τον κόσμο δεν είναι μόνο πώς θα κατανεμηθεί η ισχύς, αλλά πώς και πού θα κατευθυνθεί η ευθύνη. Η εποχή που έρχεται απαιτεί νέα ισορροπία ανάμεσα στην τεχνολογική δύναμη και την ηθική χρήση της, ανάμεσα στην οικονομική αποτελεσματικότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη. Αν η καταιγίδα που ζούμε είναι η τελευταία, τότε είναι στο χέρι μας η επόμενη φάση να μην είναι απλώς η «ηρεμία», αλλά η δημιουργική ειρήνη.

Πολιτικός  Αναλυτής, 

skouterisd@gmail.com, https://www.facebook.com/dimitris.skouteris.94 , @dim1956.bsky.social, @skouterisd,    https://skouterisd.blogspot.com